Kiła - przyczyny, objawy, leczenie. Jak można zarazić się kiłą?

Choroby przenoszone drogą płciową to dla wielu osób wstydliwy i niechętnie podejmowany temat. Dodatkowo Polacy mają bardzo niską świadomość chorób wenerycznych - 74% obywateli naszego kraju deklaruje, że używa prezerwatywy jedynie jako metody zapobiegania niechcianej ciąży, a nie ochrony przed zarażeniem chorobami wenerycznymi. Najczęściej spotykaną chorobą weneryczną w Polsce jest kiła. 

Pierwszy objaw kiły występuje po 3-4 tygodniach od zakażenia i jest nim tzw. objaw pierwotny, czyli pojedyncza zmiana pojawiająca się w miejscu wniknięcia bakterii. 

W leczeniu kiły stosuje się antybiotykoterapię opartą na penicylinie benzatynowej.

Czym jest kiła?

Kiła to choroba zakaźna o etiologii bakteryjnej, przenoszona głównie drogą płciową. Czynnikiem wywołującym infekcję jest bakteria spiralna - krętek blady (łac. Treponema pallidum).

Choroba ta ma przebieg wieloletni, a pacjenci prezentują różne objawy w zależności od fazy choroby, w której się znajdują i miewają pomiędzy tymi fazami bezobjawowe okresy remisji.

Kiła atakuje wiele tkanek oraz narządów i nie ogranicza się do narządów płciowych.

Kto najczęściej choruje na kiłę?

Dane statystyczne sugerują, że w Polsce najczęściej na kiłę chorują osoby młode, a szczyt zachorowań występuje w wieku 25–29 lat oraz u nastolatków. Kiła dotyka dwukrotnie częściej mężczyzn niż kobiet.

Na kiłę może jednakże zachorować każdy, bez względu na wiek i płeć. Najbardziej narażone na zachorowanie są osoby z czynnikami ryzyka, takimi jak:

• uprawianie seksu bez prezerwatywy,

• duża liczba partnerów/partnerek seksualnych,

• zakażenie innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową,

• seks między mężczyznami,

• niedostateczna świadomość chorób przenoszonych drogą płciową - strach przed chorobami wenerycznymi zgłasza w Polsce zaledwie 5% mężczyzn i 2% kobiet,

• uzależnienie od substancji psychoaktywnych.

Jak można zarazić się kiłą?

Większość osób kojarzy kiłę z niezabezpieczonym stosunkiem płciowym. Fakt, do największej ilości zakażeń dochodzi właśnie drogą płciową - bakterie wnikają do organizmu przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe w trakcie seksu, jednak istnieje też kilka innych mechanizmów zakażenia:

• zetknięcie się z zakaźną wydzieliną - rzadkie ze względu na dużą wrażliwość krętka na czynniki zewnętrzne i brak umiejętności przetrwania poza organizmem człowieka;

• transfuzja krwi - rzadkie ze względu na restrykcyjny nadzór transfuzjologiczny w naszym kraju;

• zakażenie przez łożysko lub okołoporodowo.

@erecept.pl macie więcej pytań? napiszcie w komentarzu! na pewno odpowiemy! #stosunekpłciowy #konsultacjaonline #erecept ♬ Ibiza - Jarico

Jak diagnozować kiłę?

Rozpoznanie kiły jest oparte na badaniach serologicznych lub poprzez bezpośrednie stwierdzenie obecności krętka bladego pod mikroskopem.

W trakcie badań serologicznych wykrywane są przeciwciała w surowicy krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym. Badania serologiczne dzielą się na niekrętkowe oraz krętkowe:

• odczyny niekrętkowe (np. VDRL) są niespecyficzne, czyli nie wykrywają przeciwciał przeciwko krętkom, a jedynie reagują z mieszanką kardiolipiny, lecytyny i cholesterolu, która pojawia się po około 5–6 tygodniach od zakażenia krętkami;
• odczyny krętkowe, czyli swoiste (m.in. TPHA, TTPA, TFA) wykrywają przeciwciała przeciwko antygenom T. pallidum i z większą pewnością potwierdzają zakażenie.

Badania niekrętkowe służą do testów przesiewowych oraz monitorowania skuteczności leczenia, natomiast odczyny swoiste używane są do pewnego potwierdzenia zakażenia kiłą, jeśli pacjent otrzyma wcześniej dodatni wynik VDRL.

Czy mogą zdarzyć się błędne wyniki testów na kiłę?

Nie zawsze testy diagnostyczne wykrywające kiłę dają wiarygodne wyniki.

Zdarza się, że wyniki badań serologicznych niekrętkowych są dodatnie u osób niezarażonych kiłą. Taki wynik nazywany jest odczynem biologicznie mylnym i może wystąpić w przypadku niektórych chorób wirusowych, malarii, ciąży, po szczepieniu, w przypadku chorób autoimmunologicznych, nowotworów złośliwych oraz u osób nadużywających narkotyki.

Odwrotna sytuacja ma miejsce, gdy osoba chora dostaje fałszywie ujemny wynik badania. Dzieje się to, jeśli pacjent ma bardzo wysokie miano przeciwciał, a dodatni wynik można w takim wypadku otrzymać dopiero po rozcieńczeniu próbki krwi.

Jakie są rodzaje kiły?

Podstawowy podział kiły opiera się na sposobie zakażenia. Wyróżniamy w ten sposób kiłę wrodzoną (przekazywaną przez łożysko lub okołoporodowo) oraz nabytą (gdy do zakażenia dochodzi poza okresem ciąży i porodu).

Ze względu na różnorodny przebieg i charakter objawów klinicznych w trakcie poszczególnych okresów trwania kiły, kiłę nabytą dodatkowo dzieli się na wczesną oraz późną.

Kiła wczesna

Kiła wczesna trwa do roku od momentu zakażenia i dzieli się na:

• kiłę pierwszorzędową, czyli pierwotną;

• kiłę drugorzędową, czyli wtórną, która dodatkowo dzieli się na:

• wczesną (9–16 tygodni od zakażenia);

• nawrotową (od 16. tygodnia do roku od zakażenia);

• utajoną wczesną (przebiegającą bezobjawowo).

Kiła późna

Kiła późna zaczyna się po roku od zarażenia i dzieli się na:

• utajoną - przebiegającą bezobjawowo;

• kiłę trzeciorzędową – obejmującą kiłę sercowo-naczyniową i kilakową.

Jak przebiega kiła pierwotna i jakie są jej objawy?

Pierwszy objaw kiły występuje po 3-4 tygodniach od zakażenia i jest nim tzw. objaw pierwotny.

Jak wygląda objaw pierwotny kiły?

Jest to pojedyncza zmiana pojawiająca się w miejscu wniknięcia bakterii – u mężczyzn zazwyczaj znajduje się w okolicy rowka zażołędnego lub na wewnętrznej blaszce napletka, a u kobiet w okolicy warg sromowych, spoidła tylnego, łechtaczki lub na szyjce macicy.

Zmiana ta jest niebolesna, ma gładkie brzegi, równe i lśniące dno, twardą podstawę (czasami porównywaną w dotyku do chrząstki) oraz może posiadać niewielką ilość surowiczej wydzieliny.

Zdarza się, że objaw pierwotny jest nietypowy. Może on być mnogi, szczelinowaty, olbrzymi, martwiczy, zgorzelinowy lub opryszczkopodobny, a czasami przebiega jako kiłowe zapalenie żołędzi, zapalenie sromu i pochwy oraz obrzęk stwardniały narządów płciowych.

Powiększenie węzłów chłonnych

Drugim charakterystycznym objawem kiły pierwszorzędowej są powiększone węzły chłonne w okolicy narządów płciowych. Pojawiają się one po kilku dniach od wystąpienia objawu pierwotnego i są twarde, sprężyste, niebolesne, ruchome w stosunku do podłoża oraz skóry.

Powiększenie węzłów chłonnych w przypadku kiły pierwotnej może utrzymywać się przez wiele tygodni, natomiast objaw pierwotny zazwyczaj znika samoistnie w przeciągu 2 do 6 tygodni.

Czy objaw pierwotny zawsze występuje w okolicy narządów płciowych?

W zależności od rodzaju stosunku objaw pierwotny może się pojawić w miejscu innym niż w obrębie narządów płciowych, np. na gardle, języku, migdałkach, wargach i palcach rąk.

Jak przebiega kiła drugiego okresu?

W kile drugorzędowej krętki wnikają do krwiobiegu i powodują zróżnicowane objawy ogólne oraz odczyny tkankowe. Objawy choroby obejmują:

• objawy ogólne: gorączka, ból głowy, mięśni, gardła, utrata apetytu;

• uogólniona limfadenopatia: niebolesne powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, pachowych, pachwinowych, udowych;

• osutki:

• wczesne: plamiste lub grudkowe, symetryczne, obfite, krótkotrwałe - ustępują po kilku dniach;

• nawrotowe: wielopostaciowe (plamy, grudki, krosty), niesymetryczne, mniej obfite, długotrwałe - pozostają na skórze aż do kilkunastu tygodni, mogą pozostawiać blizny;

• zmiany w obrębie błon śluzowych: występują u 1/3 pacjentów, mają wygląd opalizujących plam, grudek, owrzodzeń. W przypadku, gdy lokalizują się w okolicy gardła, nazywane są anginą kiłową. Są one bardzo zakaźne;

• łysienie: tzw. łysienie kiłowe (występuje w kile drugorzędowej nawrotowej) ma zwykle charakter ogniskowy w postaci licznych, drobnych obszarów przerzedzenia włosów w okolicy skroniowej i potylicznej. Przez swój charakterystyczny wygląd nazywane jest jako "futro wygryzionego przez mole”;

• bielactwo kiłowe: występuje zwykle w kile drugorzędowej nawrotowej u kobiet i objawia się jako liczne, drobne białe plamy w okolicy bocznych powierzchni szyi i karku. Potocznie nazywane jest również „naszyjnikiem Wenery”;

• zmiany narządowe: mogą lokalizować się w wątrobie i powodować kiłowe śródmiąższowe zapalenie wątroby lub w nerkach prowadząc do nefropatii kiłowej z przejściowym białkomoczem.

Jak objawia się kiła trzeciorzędowa?

Kiła trzeciorzędowa przez pierwsze 2 lata od zakażenia przebiega zazwyczaj bezobjawowo i można ją wykryć jedynie przez dodatnie odczyny serologiczne - jest to tzw. kiła utajona.

W późniejszym okresie bakterie umiejscawiają się w narządach wewnętrznych i objawiają się jako:

• kiła sercowo-naczyniowa - w jej przebiegu dochodzi do zniszczenia płatków zastawki aortalnej, co prowadzi do jej niedomykalności oraz niszczenia ściany aorty piersiowej, co predysponuje do powstania tętniaków aorty;

• kiła kilakowa - charakteryzuje się występowaniem w skórze kilaków, czyli niebolesnych, twardych guzów zapalnych, które rozmiękają w środku, powodując wydobywanie się kleistej, lepkiej substancji. Oprócz skóry mogą atakować także narządy wewnętrzne oraz kości.

Czym jest kiła układu nerwowego?

Zdarza się, że krętki przedostają się do ośrodkowego układu nerwowego - mówimy wtedy o kile OUN. Może to nastąpić na każdym etapie choroby, ale zazwyczaj bakterie przenikają do OUN już na początku zakażenia.

Na początku zakażenie to przebiega zwykle bezobjawowo lub przyjmuje formę zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W późniejszych okresach może pojawić się:

• kiła oponowo-naczyniowa mózgu i rdzenia - dochodzi w niej do uszkodzenia naczyń w mózgu i rdzeniu kręgowym i w konsekwencji - do mikroudarów;
• kiła miąższowa - przebiega jako porażenie postępujące (pacjent cierpi na urojenia wielkościowe, zaburzenia zachowania i wzmożenie odruchów ścięgnistych) lub wiąd rdzenia kręgowego (chory skarży się na bóle strzelające - nagłe napady bólu w różnych partiach ciała, przełomy wiądowe - napady bólu narządów wewnętrznych, zaburzenia czucia powierzchniowego, zniesienie odruchów głębokich oraz porażenie nerwów czaszkowych);
• kilaki OUN - dają różne objawy w zależności od umiejscowienia;
• kiła narządu wzroku - przebiega jako zapalenie tęczówki, błony naczyniowej oka, siatkówki lub nerwu wzrokowego.

Jakie są powikłania kiły?

Przechorowanie kiły niesie ze sobą wiele potencjalnie groźnych i nieprzyjemnych powikłań.

Jako następstwo kiły pierwszorzędowej w trakcie gojenia się objawu pierwotnego, może dojść do stulejki, załupka czy też obrzęku stwardniałego warg sromowych lub napletka.

Ponadto zmiany na błonach śluzowych, które występują w kile późnej, często ulegają rozpadowi i powodują perforacje, zniekształcenia i oszpecenia.

Najpoważniejsze spośród powikłań są jednak powikłania narządowe. Są one nieodwracalne, a wyleczenie kiły antybiotykiem nie powoduje ich cofania się, dlatego tak ważne jest, aby leczyć kiłę, zanim pojawią się jakiekolwiek powikłania w obrębie organów.

Jak leczyć kiłę?

Leczenie kiły opiera się na antybiotykoterapii, która różni się nieznacznie w zależności od okresu choroby:

• kiłę wczesną leczy się z wyboru podaniem penicyliny benzatynowej domięśniowo w pojedynczej dawce;
• kiłę późną należy leczyć domięśniowymi zastrzykami penicyliny benzatynowej powtarzanymi w 1, 8 i 15. dniu leczenia;
• kiłę OUN leczy się przez dożylne podanie penicyliny benzylowej co 4 godziny przez 10-14 dni.

W razie uczulenia na penicylinę możliwe jest dopasowanie innego antybiotyku indywidualnie do pacjenta (np. doksycyklina), po odpowiedniej konsultacji z lekarzem.

Kiłę ciężarnych leczy się za pomocą penicyliny benzatynowej, a w przypadku alergii na ten lek zaleca się odczulanie.

Złe samopoczucie w trakcie leczenia kiły - czym może być spowodowane?

Jeśli w przeciągu 8 godzin od przyjęcia leku na kiłę, pacjent cierpi na gorączkę, dreszcze, bóle mięśniowe, bóle głowy, przyspieszoną akcję serca, obniżone ciśnienie oraz hiperwentylację - może on doświadczać tzw. odczynu Jarisha, Herxheimera i Łukasiewicza, czyli reakcji organizmu na nagłe zniszczenie krętków.

Mimo niepokojącego charakteru objawów, wystąpienie ich nie powinno wiązać się z przerwaniem leczenia, jednak w takim wypadku najlepiej skonsultować się z lekarzem.

Co zrobić, jeśli podejrzewasz u siebie kiłę?

Jeśli posiadasz objawy kiły lub odbyłeś ryzykowny stosunek seksualny i podejrzewasz u siebie tę chorobę, powinieneś jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Specjalistami zajmującymi się chorobami przenoszonymi drogą płciową są dermatolodzy i wenerolodzy i to właśnie do nich należy udać się w pierwszej kolejności.

Co istotne, aby udać się na wizytę do wenerologa nie jest potrzebne skierowanie. Na konsultację można zgłosić się w każdym momencie.

Czy trzeba poinformować partnera/partnerkę seksualną o tym, że mamy kiłę?

Prawo polskie nakazuje pacjentowi choremu na choroby weneryczne (w tym kiłę) poinformowanie partnera lub partnerów seksualnych o swojej chorobie i o konieczności zgłoszenia się przez nich na badania diagnostyczne.

Niezastosowanie się do tej zasady wiąże się z narażeniem drugiej osoby na utratę zdrowia i karane jest grzywną, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności do 1 roku.

Należy poinformować partnera o chorobie jak najszybciej, aby umożliwić mu podjęcie leczenia i uniknięcie groźnych powikłań.

W jakim okresie choroby można kogoś zarazić kiłą?

Pacjent jest zakaźny jedynie przez określony czas w trakcie swojej choroby, a nie przez cały okres jej trwania. Zarażenie się kiłą w trakcie stosunku płciowego z osobą chorą może nastąpić w czasie:

• 3 miesięcy plus okres objawowy – w przypadku kiły pierwszorzędowej;

• 6 miesięcy plus okres objawowy – w przypadku kiły drugorzędowej;

• 1 roku - w przypadku kiły wczesnej utajonej.

Czy partnerzy chorych na kiłę muszą się leczyć?

Partnerzy seksualni osób chorych na kiłę powinni niezwłoczne zgłosić się na badania wenerologiczne.

W przypadku pozytywnego wyniku testu na kiłę, należy bezwzględnie podjąć odpowiednie leczenie. Jeśli wynik jest negatywny, ale do stosunku doszło w przeciągu 90 dni od rozpoznania kiły pierwotnej, wtórnej lub wczesnej utajonej u partnera, również należy włączyć terapię.

Czy na kiłę można chorować więcej niż raz?

Przechorowanie kiły nie daje nam dożywotniej odporności na tę chorobę. Na kiłę pacjenci mogą chorować wiele razy w ciągu życia, szczególnie jeśli posiadają czynniki predysponujące do zakażenia.

Kiła wrodzona - Treponema pallidum u noworodków

Kiła wrodzona to groźna choroba, dotykająca dzieci, których matki zaraziły się krętkami przed ciążą lub w jej trakcie i przekazały im bakterie przez łożysko lub podczas porodu. Ryzyko zakażenia płodu wzrasta wraz z wiekiem płodowym, a kiła wrodzona dzieli się na wczesną oraz późną.

Kiła wrodzona wczesna objawia się podobnie jak kiła drugorzędowa u osób dorosłych i występuje w pierwszych 2 latach życia dziecka. Pojawia się w niej powiększenie wątroby oraz śledziony, złuszczająca osutka, nieżyt nosa, niedokrwistość, małopłytkowość oraz zapalenie kości.

Część dzieci mimo trwającego zakażenia pozostaje bezobjawowa przez pierwsze 2 lata życia. Występujące u nich po tym czasie symptomy nazywa się kiłą wrodzoną późną, a należą do nich: opóźnienie rozwoju, wodogłowie, drgawki, porażenie nerwów, uszkodzenia szkieletu oraz triada Hutchinsona, czyli głuchota, śródmiąższowe zapalenie rogówki i zęby Hutchinsona (stępione siekacze ze wgłębieniami na powierzchni siecznej).

Badania przesiewowe

Ze względu na te liczne powikłania i niepokojące objawy kiły wrodzonej, w Polsce wprowadzono obowiązkowe przesiewowe badania serologiczne kobiet ciężarnych pod kątem zarażenia kiłą, które wykonywane są w pierwszym trymestrze ciąży. Niestety, pomimo badań kiła wrodzona nadal występuje, a w 2022 roku stwierdzono ją u 15 dzieci.

Profilaktyka kiły

Bardzo ważnym aspektem jest także profilaktyka kiły. W celu uniknięcia zachorowania na kiłę należy przede wszystkim zminimalizować ryzyko związane z ryzykownymi zachowaniami seksualnymi. Pomocne w tej kwestii może okazać się stosowanie prezerwatyw oraz zredukowanie liczby partnerów seksualnych.

Co więcej, przed rozpoczęciem niezabezpieczonego stosunku z nowym partnerem warto wykonać badania w celu wykluczenia zakażenia kiłą i dopiero po otrzymaniu wyników podjąć bezpieczne współżycie.

Bibliografia

Inni czytali również

09.02.2024

Condyline - recepta online i eKonsultacja: opinie, cena, dawkowanie, przeciwwskazania

Czytaj wpis

28.10.2024

Brzydki zapach z pochwy - co oznacza? Jak się go pozbyć?

Czytaj wpis

25.07.2024

Rzeżączka: Przyczyny, objawy i leczenie

Czytaj wpis

22.10.2024

Seks oralny - czy jest bezpieczny?

Czytaj wpis