Konsultacja z E-receptą 49.99 zł już w 15 minut!
Jak uchronić się przed endometriozą? Objawy i leczenie endometriozy
Endometrioza jest chorobą ginekologiczną, w której tkanki podobne do endometrium obecne są również poza macicą. Jest to przewlekła, uciążliwa choroba, której diagnostyka jest trudna, a dotarcie do przyczyny dolegliwości pacjentki często zajmuje długie lata.
Mechanizm, w jakim dochodzi do rozwoju endometriozy, nie jest do końca wyjaśniony, a objawy są niespecyficzne. Jak zdiagnozować i leczyć endometriozę?
Autor: Redakcja Erecept.pl
02.10.2024
Endometrioza - definicja i objawy
Co to jest endometrioza?
Endometrioza to choroba ginekologiczna, w której tkanki podobne do endometrium (błona śluzowa wyściełająca jamę macicy) zlokalizowane są także poza macicą. Te przypadkowe fragmenty tkanki podobne są do tkanek macicy pod względem morfologicznym, reagują także na zmieniające się poziomy hormonów w ciągu cyklu miesięcznego.
Tkanki budujące ognisko endometriozy w ciągu cyklu miesiączkowego przechodzą przez etapy wzrostu, wydzielania i złuszczania, tak jak błona śluzowa macicy.
Comiesięczne krwawienie w miejscu do tego nieprzystosowanym prowadzi do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego, a tym samym dolegliwości bólowych czy zrostów wewnątrzbrzusznych.
Komórki podobne do endometrium mogą występować praktycznie w każdym miejscu organizmu, przy czym najczęściej obserwuje się je w obrębie jamy brzusznej.
Do wszczepienia komórek endometrium w inne miejsce może dojść także podczas zabiegów operacyjnych. Zdarza się, że endometrioza rozwija się w bliźnie po cięciu cesarskim.
Nie poznano do tej pory konkretnej przyczyny rozwoju endometriozy, aczkolwiek istnieje na ten temat kilka prawdopodobnych teorii.
Teorie rozwoju endometriozy
Najbardziej prawdopodobną teorią wyjaśniającą przyczynę pojawiania się ognisk endometriozy w innych narządach jest teoria transplantacji i implementacji. Zakłada ona, że część złuszczonych podczas miesiączki komórek błony śluzowej macicy wstecznie przepływa do jajowodów, a potem do jamy brzusznej - tzw. wsteczne miesiączkowanie.
Przeniesione do innego miejsca komórki endometrium - nowe ogniska endometriozy - wszczepiają się i zaczynają się rozrastać. Komórki mogą zostać przeniesione również mechanicznie np. w trakcie operacji.
Teoria metaplazji głosi, że niezróżnicowane komórki otrzewnej (błona surowicza wyściełająca jamę brzuszną) lub innych narządów są w stanie przekształcić się w komórki endometrium.
Z kolei teoria indukcji mówi, że to przekształcenie nastąpić może pod wpływem specyficznych substancji zawartych w wydzielinie menstruacyjnej, krwi i limfie czy w środowisku naturalnym.
Kto jest najbardziej narażony na rozwój endometriozy?
Szacuje się, że na endometriozę choruje około 6-10% kobiet w wieku rozrodczym. Stanowi ona drugą najczęstszą przyczynę wykonywania zabiegu usunięcia macicy na świecie.
Przy podejrzeniu endometriozy warto dowiedzieć się, czy podobne dolegliwości pojawiały się u innych kobiet w rodzinie. Endometrioza ma silne uwarunkowanie rodzinne, wykrycie u krewnej pierwszego stopnia kilkukrotnie zwiększa szansę na diagnozę.
Czynnikiem predysponującym do rozwoju endometriozy jest upośledzenie funkcjonowania układu immunologicznego, w wyniku czego złuszczone komórki błony śluzowej macicy nie są degradowane odpowiednio szybko.
Chorobie sprzyjają również wady anatomiczne żeńskiego układu rozrodczego, które utrudniają swobodny odpływ krwi miesięcznej. Wyróżnienie jednej przyczyny endometriozy nie jest możliwe.
Endometrioza częściej dotyczy pań cierpiących na choroby przewlekłe tj. zespół policystycznych jajników, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów czy zaburzenia funkcji tarczycy. Czynnikiem ryzyka jest również wczesny wiek pierwszej miesiączki, krótkie cykle menstruacyjne oraz bezdzietność.
Objawy endometriozy
Objawy endometriozy nie są szczególnie charakterystyczne, co może prowadzić do błędnego postawienia diagnozy i opóźnienia leczenia.
Jednym z głównych objawów, niestety często bagatelizowanym, są dolegliwości bólowe - bolesne menstruacje, bóle brzucha (zwłaszcza ból podbrzusza) i miednicy związane z miesiączkowaniem, ból podczas stosunku seksualnego (dyspareunia). Inne możliwe objawy choroby to ból podczas oddawania moczu czy stolca, zaburzenia motoryki jelit.
Przewlekły stan zapalny w obrębie jamy brzusznej w przebiegu endometriozy może doprowadzić do tworzenia się zrostów otrzewnej. Zrost obejmujący jajowód jest w stanie zablokować jego drożność (niedrożność jajowodów), co stanowi jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet.
Zrosty mogą utrudniać nie tylko zajście w ciążę, ale także wykonywanie zabiegów operacyjnych w obrębie miednicy.
Wszczep endometriozy w jajniku predysponuje do rozwoju torbieli tego narządu tzw. torbiele czekoladowe. Są to wypełnione krwistą treścią zbiorniki płynowe, powiększające się z każdą menstruacją. Rosnący torbiel może wywołać dolegliwości bólowe, trudności z wypróżnianiem lub oddawaniem moczu. Ostatecznie torbiel może pęknąć i wywołać zapalenie otrzewnej.
Przewlekłość bólu oraz trudności w diagnostyce nie pozostają bez wpływu również na stan psychiczny pacjentki.
Jak uchronić się przed endometriozą?
Przypuszcza się, że regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, unikanie spożywania alkoholu i dużej ilości kofeiny ma pewne działanie ochronne przed rozwojem endometriozy.
Te zabiegi pomagają w utrzymywaniu stężenia estrogenów na odpowiednim poziomie, co zapobiega nadmiernemu rozrostowi błony śluzowej macicy.
@erecept.pl Słyszałyście o tym schorzeniu? #erecept #endometrioza #chorobykobiece ♬ Epic Music(863502) - Draganov89
e-Recepta Express
Do 1 godziny roboczej* Antykoncepcja stała, leki stałe, przedłużenie terapii w chorobach przewlekłych, leki na potencję.
59.99 zł
Rozpocznij konsultację
Antykoncepcja awaryjna
Do 1 godziny roboczej* Tabletka 'po', tabletka dzień po, tabletka do 72h, pigułka po.
59.99 zł
Rozpocznij konsultację
Endometrioza - jak wygląda diagnostyka?
Czy diagnostyka endometriozy jest naprawdę taka trudna?
W praktyce klinicznej wyróżnia się trzy główne typy endometriozy: torbiele endometrialne (endometrioza w obrębie jajników), powierzchowne wszczepy endometriozy w otrzewnej i endometrioza głęboko naciekająca (nacieka np. na pęcherz moczowy, odbytnicę).
Z tego względu na różny obraz choroby, metody diagnostyczne dostosowywane są indywidualnie do każdej pacjentki.
Pierwszym badaniem z wyboru u pacjentek z podejrzeniem endometriozy jest USG przezpochwowe (transwaginalne), które pozwala na wykluczenie innych przyczyn bólu. Szczególnie trudne będzie tu jednak zobrazowanie endometriozy głęboko naciekającej. Oczywiście badanie ginekologiczne jest także wskazane.
Inne badania diagnostyczne, które może rozważyć lekarz ginekolog, jest USG przezodbytnicze, użycie wodnego środka kontrastującego w USG przezpochwowym, sonowaginografia (z użyciem kontrastu żelowego), trójwymiarowe USG przezpochwowe, USG dynamiczne czy elastografia przezpochwowa.
W diagnostyce endometriozy rozważyć można także rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa może nie być wystarczająca do zobrazowania tkanek miękkich miednicy mniejszej.
Czy operacja jest konieczna do postawienia diagnozy?
Złotym standardem pozwalającym na ostateczne rozpoznanie endometriozy jest zabieg operacyjny z pobraniem wycinków do badania.
Każdy zabieg operacyjny niesie za sobą jednak pewne ryzyko np. zakażenie rany pooperacyjnej. W przypadku zrostów wewnątrzbrzusznych (o których wspomniano wyżej) lub wcześniejszych operacji ryzyko powikłań jest jeszcze większe.
Zaawansowanie endometriozy ocenia się w skali American Society for Reproductive Medicine (ASRM). Inne klasyfikacje to klasyfikacja Enziana (w endometriozie głęboko naciekającej) i Endometriosis Fertility Index, który ma za zadanie przewidywać wyniki rozrodcze na podstawie obrazu śródoperacyjnego.
Czy można wykryć endometriozę na podstawie badań krwi?
U pacjentek cierpiących na endometriozę obserwuje się niekiedy zwiększone stężenie różnych markerów we krwi (np. czynników zapalnych, markeru Ca-125). Niestety, do tej pory nie znaleziono jednak żadnego specyficznego parametru, który pozwoliłby na postawienie diagnozy na podstawie badań krwi.
Na czym polega test na endometriozę EndoRNA?
Test EndoRNA polega na pobraniu próbki endometrium metodą biopsji aspiracyjnej i badaniu PCR, które wykrywa podwyższoną ekspresję genu FUT4, charakterystyczną dla endometriozy. Cena testu na endometriozę EndoRNA wraz z procedurą wynosi około 2000-2500 złotych, zależnie od lokalizacji i placówki. Po otrzymaniu wyników należy udać się do ginekologa na konsultację, aby omówić wyniki testu i zaplanować odpowiednie leczenie endometriozy.
Jak wygląda leczenie endometriozy?
Zgodnie ze stanowiskami m.in. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) oraz American Society for Reproductive Medicine (ASRM) leczenie empiryczne powinno poprzedzać operacyjne leczenie endometriozy.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne pozwala na łagodzenie dolegliwości bólowych i tym samym poprawę komfortu życia pacjentki, zapobiega nawrotom objawów po leczeniu chirurgicznym i pozwala na odroczenie lub całkowite wyeliminowanie konieczności przeprowadzenia kolejnej operacji.
Szacuje się, że ryzyko wznowy po rezygnacji z farmakoterapii wynosi aż 50% w ciągu 5 lat.
Mimo tak dużej ilości zalet farmakoterapia ma również swoje ograniczenia - nie pozwala na zlikwidowanie endometriozy głęboko naciekającej lub poprawienie płodności.
Metody leczenia farmakologicznego mają podobną skuteczność, w związku z czym wybór odpowiedniej metody powinien być dostosowany indywidualnie do potrzeb pacjentki.
Istnieje kilka grup leków stosowanych w leczeniu endometriozy , ich duża część jest stosowana przez zdrowe pacjentki jako tabletki antykoncepcyjne. Każda z tych grup ma charakterystyczne działania niepożądane oraz różny schemat dawkowania, a także sposób podawania (doustny, dopochwowy czy przezskórny).
Zmniejszenie poziomu estrogenów za pomocą terapii hormonalnej pozwala na zahamowanie jajeczkowania, a co za tym idzie - ograniczenie stanu zapalnego. Wśród grup leków można wyróżnić preparaty zawierające progestageny, połączenie estrogenów i progestagenów, agonistów/antagonistów gonadoliberyny, steroidy androgeniczne, antyandrogeny, inhibitory aromatazy.
Dalszych badań wymagają modulatory receptora progesteronowego, trwają prace nad immunomodulatorami (wpływającymi na układ odpornościowy) i lekami antyangiogennymi (zapobiegającymi nadmiernemu rozrastaniu się sieci naczyń krwionośnych).
Czy operacja jest konieczna przy endometriozie?
Operacja z pobraniem wycinków pozwala na pewne rozpoznanie choroby, jest też wskazana w leczeniu endometriozy w przypadku braku tolerancji lub nieskuteczności postępowania farmakologicznego.
Według badań, operacja laparoskopowa (przy użyciu kamery, bez konieczności znacznego przerywania ciągłości powłok jamy brzusznej) jest w stanie wyraźnie zmniejszyć dolegliwości bólowe u pacjentek.
Następcza terapia hormonalna, utrzymywana przez pół roku do dwóch lat po operacji, zmniejsza częstość nawrotów objawów endometriozy i opóźnia konieczność wykonania kolejnego zabiegu.
Ogniska endometriozy można niszczyć poprzez chirurgiczne wycięcie lub laserową ablację (wypalenie) nieprawidłowych tkanek, również w przypadku torbieli jajnika. Obie metody mają podobną skuteczność w zwalczaniu bólu, mogą być także pomocne w leczeniu niepłodności pacjentki.
W przypadku usuwania torbieli, przeprowadzenie zabiegu może wiązać się ze zmniejszeniem tzw. rezerwy jajnikowej - puli pęcherzyków jajnikowych, które przekształcają się w komórki jajowe, niezbędne do rozrodu. Operacja jednak redukuje ryzyko nawrotu torbieli oraz zwiększa częstość samoistnych ciąż.
Najbardziej radykalną metodą operacyjnego leczenia endometriozy jest usunięcie macicy wraz z jajnikami (histerektomia). Zabieg ten wiąże się z bezpłodnością oraz wywołaniem menopauzy ze wszystkimi jej konsekwencjami.
Przedwczesna menopauza to nie tylko uciążliwe objawy, takie jak uderzenia gorąca, ale także m.in. zwiększone ryzyko osteoporozy.
Czy leczenie endometriozy oznacza wyleczenie bólu?
Powstawanie przewlekłego bólu miednicy mniejszej jest zazwyczaj wielopłaszczyznowe, oparte o złożone mechanizmy. Endometrioza niekoniecznie musi być jedyną przyczyną odczuwanych dolegliwości. W objawowym leczeniu pomocne mogą być leki przeciwbólowe, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne (zwłaszcza ibuprofen lub naproxen).
Poza leczeniem farmakologicznym i chirurgicznym warto skorzystać również z pomocy fizjoterapeuty, dietetyka czy psychologa.
Endometrioza jest stosunkowo częstą, a jednocześnie wciąż tajemniczą chorobą. Trwa zarówno poszukiwanie jej przyczyn, jak i skutecznych metod leczenia. Rosnąca świadomość tej choroby pozwala mieć nadzieję, że wkrótce będzie to schorzenie wykrywane znacznie szybciej i skuteczniej, co przełoży się na zdrowie i lepsze samopoczucie pacjentek.
Endometrioza a ciąża - czy endometrioza zagraża ciąży? Jak wpływa na jej przebieg?
Endometrioza może negatywnie wpływać na płodność kobiet, ponieważ
zaburza wiele funkcji narządów płciowych. Zaawansowane postacie choroby,
w których obserwuje się rozległe zrosty, powodują niedrożność jajowodów bądź zaburzają ich perystaltykę. Szacuje się, że na endometrioza dotyczy od 20 do 40% niepłodnych par.
Czy endometrioza wpływa na przebieg ciąży?
Ciąża u kobiety chorującej na endometriozę jest ciążą wysokiego ryzyka. Oznacza to, że matka i (lub) płód są narażeni na większe ryzyko powikłań położniczych. Do głównych zagrożeń zalicza się: poród przedwczesny, ciążę pozamaciczną, cukrzycę ciążową, nadciśnienie tętnicze w ciąży, stan przedrzucawkowy i niską masę urodzeniową.
W przebiegu endometriozy obserwuje się wzmożony stan zapalny, zarówno miejscowo, jak i globalnie. Już od dawna naukowcy sugerują, że zapalenie odgrywa rolę w rozwinięciu powikłań ciążowych i prowadzi do cukrzycy ciążowej, stanów przebiegających z podwyższonym ciśnieniem tętniczym (nadciśnienie tętnicze w ciąży, stan przedrzucawkowy) i przedwczesnego porodu.
Niska masa urodzeniowa może być związana z ograniczeniem wzrostu płodu związanym z niewystarczającą kurczliwością macicy i z nieprawidłową implantacją zarodka.
Ze względu na rozległe występowanie funkcjonującej błony śluzowej macicy, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zarodek zagnieździ się poza jamą macicy, na przykład w jajowodzie. Wtedy niemożliwe jest donoszenie ciąży, co z kolei może prowadzić to do groźnych powikłań dla kobiety.
