Depresja lękowa - jakie są jej objawy i jak ją leczyć?

Depresja jest niezwykle poważną chorobą, która znacząco obniża komfort życia. Jednym z jej rodzajów jest depresja lękowa, określana inaczej jako depresja agitowana lub zaburzenia depresyjno-lękowe. W przeciwieństwie do klasycznej depresji, na pierwszy plan wysuwa się tu lęk, a nie objawy osiowe, takie jak obniżony nastrój, utrata zainteresowań oraz brak energii. W leczeniu depresji lękowej wykorzystuję się leki przeciwdepresyjne i psychoterapię.

Depresja lękowa - jakie są jej objawy i jak ją leczyć? Podsumowanie

• Depresja lękowa łączy cechy depresji i zaburzeń lękowych. Objawy to m.in. obniżenie nastroju, anhedonia, zmęczenie, problemy z koncentracją, bezsenność, przyspieszone bicie serca, suchość w jamie ustnej i drżenie. Często towarzyszy im poczucie beznadziejności, martwienie się i drażliwość.

• Przyczyny są wieloczynnikowe, obejmują genetykę, zaburzenia neurobiologiczne, hormonalne oraz czynniki środowiskowe, takie jak trauma, stres, brak wsparcia, zła sytuacja materialna czy podeszły wiek. Geny mogą odpowiadać za aż 30% przypadków.

• Depresję lękową diagnozuje się na podstawie obrazu klinicznego pacjenta, uwzględniając obecność objawów depresji i lęku, które uniemożliwiają postawienie osobnych diagnoz. Konieczne jest stwierdzenie objawów autonomicznych, takich jak drżenie, przyspieszone bicie serca i suchość w jamie ustnej.

• Leczenie obejmuje farmakoterapię (SSRI, SNRI, TLPD) oraz psychoterapię (poznawczo-behawioralną lub psychodynamiczną). Farmakoterapia wymaga czasu na wysycenie organizmu lekiem, a psychoterapia systematycznej pracy pacjenta. Ważne jest unikanie leczenia na własną rękę i konsultacja ze specjalistą.

Czym jest depresja lękowa?

Depresja lękowa lub zaburzenia lękowo-depresyjne są terminami używanymi w psychiatrii, opisującymi chorobę psychiczną łączącą w sobie cechy zaburzeń lękowych i depresji. Aby łatwiej zrozumieć depresję lękową, warto przyjrzeć się bliżej jej składowym.

Depresja

Depresja jest zaburzeniem należącym do kręgu chorób afektywnych, czyli takich, które charakteryzują okresowe zmiany nastroju. Przejawia się ona głównie obniżeniem nastroju, anhedonią (niemożnością przeżywania przyjemności) oraz spłyceniem emocji. U pacjentów z depresją pojawiają się także objawy somatyczne (cielesne), takie jak bezsenność lub utrata apetytu.

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe określane często potocznie jako nerwica lękowa związane są z odczuwaniem uogólnionego niepokoju, nazywanego także "lękiem wolnopłynącym", niebędącym odpowiedzią na konkretne zdarzenie.

Lęk ten charakteryzuje się małą amplitudą i niskim nasileniem, ale jest ciągle obecny w życiu chorego. Związana z nim bezsilność i wyczerpanie może skutkować sukcesywnym wycofywaniem się pacjenta z życia społecznego oraz problemami w pracy.

Zaburzeniom lękowym często towarzyszą objawy somatyczne z układu autonomicznego, takie jak przyspieszone bicie serca, suchość w jamie ustnej oraz drżenie.

Współwystępowanie depresji i zaburzeń lękowych

W praktyce klinicznej współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i lękowych jest dość częste. Szacuje się, że nawet 45-67% pacjentów z MDD (epizod depresyjny, w języku angielskim - major depressive disorder) spełnia kryteria dla przynajmniej jednego z zaburzeń lękowych.

Mimo to depresja lękowa pozostaje przedmiotem sporu w świecie naukowym. Kryteria diagnostyczne ICD-10 nie są jednoznaczne, a w DSM-5 mieszane zaburzenia depresyjno-lękowe w ogóle się nie znalazły.

Jakie są przyczyny depresji lękowej?

Patogeneza zaburzeń lękowo-depresyjnych do dzisiaj nie została dokładnie poznana. Depresja oraz zespoły lękowe są jednostkami chorobowymi należącymi do dwóch odrębnych kategorii klinicznych.

Z biegiem lat zauważono, że ten podział ma jedynie znaczenie teoretyczne, gdyż w praktyce oba zaburzenia współwystępują niezwykle często.

Dziś wiadomo, że depresja lękowa jest chorobą wieloprzyczynową, oznacza to, że na jej patogenezę składa się wiele czynników. Do potencjalnych przyczyn należą:

1. Genetyka. Liczne badania naukowe wykazały, że geny odgrywają wielką rolę w rozwoju depresji lękowej. Szacuje się, że zaburzenia lękowe są związane z czynnikiem genetycznym aż w 30% przypadków. Jednocześnie odkryto, że jest to ten sam czynnik, który jest związany z depresją.

2. Zaburzenia neurobiologiczne. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu, zwłaszcza w zakresie neurotransmiterów, takich jak serotonina i noradrenalina, mogą odgrywać rolę w wystąpieniu depresji lękowej.

3. Hormony. Istnieje hipoteza łącząca zaburzenia depresyjne i lękowe z dysfunkcją osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej (HPA) jako ich wspólne źródło, jednak wymaga ona potwierdzenia.

• Wykazano, że stężenie kortyzolu, hormonu stresu wytwarzanego przez nadnercza, jest zwiększone u ok. 40-60% pacjentów z depresją.

• Dodatkowo oś HPA jest powiązana z układem serotoninergicznym, dlatego u osób doświadczających przewlekłego stresu może dochodzić do zaburzeń neuroprzekaźnictwa.

1. Czynniki środowiskowe, takie jak doświadczenie traumy w przeszłości (np. w okresie dzieciństwa, trudna sytuacja życiowa, obciążenie stresem).

Szczególnie podatne na rozwój zaburzeń lękowo-depresyjnych są osoby z osobowością neurotyczną. Charakteryzują się one niestabilnością emocjonalną, słabo radzą sobie ze stresem, popadają w stany lękowe.

Osoby neurotyczne wykazują się często nieśmiałością, nadmiernym uczuciem wstydu oraz strachem przed oceną innych ludzi. Te cechy mogą stanowić fundament dla zaburzeń psychicznych.

Czynnikami ryzyka dla depresji lękowej są:

• zła sytuacja materialna,

• brak wsparcia ze strony rodziny, bliskich,

• ciężka choroba przewlekła np. nowotworowa,

• przebyte traumy,

• wysoki poziom stresu,

• podeszły wiek.

Jakie są objawy depresji lękowej?

Ze względu na występowanie w tym schorzeniu cech dwóch powiązanych ze sobą jednostek chorobowych, ciężko jest jednoznacznie określić, czy objawy lękowe stanowią jego składową, czy też są przyczyną stanów depresyjnych.

Do wspólnych objawów zaburzeń depresyjnych i lękowych można zaliczyć:

• poczucie zmęczenia,

• problemy z koncentracją,

• zaburzenia apetytu,

• zaburzenia snu.

Objawy depresji

W depresji wyróżnia się tzw. objawy osiowe oraz dodatkowe, które mogą być obecne u osób z depresją lękową w różnych konfiguracjach. Do objawów osiowych zaliczamy:

• obniżenie nastroju - przez większość dnia, niemal codziennie przez dwa tygodnie,

• niemożność przeżywania przyjemności (anhedonia),

• obniżenie energii.

Do objawów dodatkowych w depresji należą:

• spowolnienie psychoruchowe,

• wahania samopoczucia w ciągu dnia – zwykle gorsze w godzinach porannych,

• spadek libido,

• utrata zainteresowań,

• niska samoocena,

• poczucie winy,

• myśli i czyny samobójcze,

• wczesne wybudzanie się.

Objawy zaburzeń lękowych

Zaburzenia lękowe charakteryzują się objawami wzbudzenia układu autonomicznego, co skutkuje objawami somatycznymi. Zalicza się do nich:

• uczucie ciężaru lub szybkiego bicia serca,

• pocenie się,

• drżenie,

• suchość w jamie ustnej,

• zaburzenia przewodu pokarmowego m.in. problemy z trawieniem, wzdęcia.

Innymi objawami somatycznymi, na które skarżą się pacjenci chorujący na zaburzenia lęku uogólnionego, są:

• uczucie duszności,

• ból w klatce piersiowej,

• nudności,

• zawroty głowy, utrata równowagi

• uderzenia gorąca,

• napięcie i ból mięśni.

Ciągłe uczucie niepokoju towarzyszące osobom z depresją lękową może powodować myśli samobójcze. Dlatego ważne jest szybkie rozpoznanie choroby i jej skutecznie leczenie.

Jak diagnozuje się depresję lękową?

Według klasyfikacji ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, dziesiąta edycja) zaburzenie lękowo-depresyjne mieszane można stwierdzić, jeśli u pacjenta obecne są zarówno objawy zaburzeń lękowych, jak i depresji, ale występują w takiej konfiguracji, która uniemożliwia postawienie osobnych diagnoz.

Dodatkowo powinny być obecne objawy autonomiczne typowe dla zespołów lękowych, takie jak: drżenie, przyspieszone bicie serca, suchość w ustach, zaburzenia układu pokarmowego.

Klasyfikacja amerykańska

Poprzednia amerykańska klasyfikacja DSM-4 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, czwarta edycja) wyodrębnia 10 objawów zaburzenia lękowo-depresyjnego mieszanego:

• trudności z koncentracją,

• nadwrażliwość na bodźce,

• poczucie beznadziejności,

• poczucie bezwartościowości,

• zmęczenie,

• zaburzenia snu,

• przewidywanie najgorszego,

• martwienie się,

• drażliwość,

• płaczliwość.

Kryterium diagnostycznym w tym przypadku było wystąpienie 5 z 10 wyżej wymienionych symptomów. W obecnie funkcjonującej DSM-5, depresja lękowa nie znalazła się, co jest wynikiem sporu w środowisku psychiatrycznym.

Jak leczy się depresję lękową?

Leczenie depresji lękowej obecnie opiera się na połączeniu farmakoterapii i psychoterapii. Stosowane leki to przede wszystkim inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI) oraz trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, które są dostępne wyłącznie na receptę .

Proces terapii depresji lękowej jest skomplikowany i wymaga cierpliwości, ponieważ efekty nie są natychmiastowe. Farmakoterapia wymaga czasu na wysycenie organizmu lekiem, a psychoterapia wymaga systematycznej pracy pacjenta, aby przynieść pożądane rezultaty.

Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny

SSRI to jedna z najczęściej stosowanych grup leków w psychiatrii, odpowiednia zarówno do leczenia zaburzeń afektywnych, jak i lękowych.

Działają poprzez zwiększenie stężenia serotoniny w układzie nerwowym, co obniża intensywność objawów.

Do SSRI należą leki takie jak citalopram (Citabax), escitalopram (Escitil), fluoksetyna (Fluoksetyna EGIS), sertralina (Asentra, Asertin) i paroksetyna (Paroxinor).

W pierwszych tygodniach ich stosowania może nastąpić krótkotrwałe nasilenie objawów, co jest przejściowe i nie wymaga przerwania terapii. W przypadku nasilonego lęku lekarz może przepisać doraźne środki przeciwlękowe, takie jak hydroksyzyna, która nie powoduje uzależnienia.

Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny

SNRI działają podobnie do SSRI, hamując zwrotny wychwyt serotoniny i noradrenaliny, co zwiększa ich poziom w układzie nerwowym. W wysokich dawkach mają również słabe działanie dopaminergiczne.

Najpopularniejsze leki z tej grupy to duloksetyna (np. Dulsevia) i wenlafaksyna (np. Velaxin, Efectin, Alventa).

W pierwszych tygodniach leczenia mogą wystąpić przejściowe objawy niepożądane, takie jak suchość w ustach, szybkie bicie serca i nadmierne nocne pocenie się, związane z nadaktywnością układu autonomicznego.

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD, ang. TCA) stanowią starą grupę leków stosowanych w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych m.in. depresji, dystymii oraz zaburzeń lękowych.

Ich mechanizm działania nie został do końca wyjaśniony. Sugeruje się, że zwiększają poziom serotoniny oraz noradrenaliny w mózgu oraz w różnym stopniu oddziałują na układ cholinergiczny.

Najczęściej wykorzystywanymi TLPD są: amitryptylina, imipramina, dezipramina, klomipramina, nortryptylina oraz doksepina.

Ze względu na mnogość działań niepożądanych oraz interakcje z innymi preparatami leczniczymi, ta kategoria leków jest stosowana rzadko, zwykle w najcięższych przypadkach lub szczególnych sytuacjach klinicznych.

Terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to metoda leczenia zaburzeń psychiatrycznych, która koncentruje się na identyfikacji i zmianie nieprawidłowych schematów myślenia.

CBT skupia się na teraźniejszości i wykorzystuje różne techniki pomagające pacjentowi zdystansować się od myśli i zachowań utrudniających codzienne funkcjonowanie.

Terapia opiera się na dialogu z terapeutą, wykonywaniu "zadań domowych" i świadomej ekspozycji na stresory.

CBT charakteryzuje się wysoką skutecznością i krótkim czasem trwania, pozwalając na osiągnięcie celów w ciągu kilku lub kilkunastu tygodni dzięki systematycznej pracy pacjenta.

Terapia psychodynamiczna

Terapia psychodynamiczna opiera się na teorii psychoanalizy, koncentrując się na ukrytych procesach psychicznych i wewnętrznych konfliktach pacjenta. Terapia polega na identyfikacji i przepracowaniu nieuświadomionych doświadczeń z przeszłości, z dużym naciskiem na relację z terapeutą.

Skuteczna terapia psychodynamiczna prowadzi do głębokiej reorganizacji emocjonalnej i trwałego wyleczenia, ale w długoterminowej formie może trwać kilka lat i wymaga regularnych spotkań kilka razy w tygodniu.

Krótszą odmianą tej terapii jest intensywna krótkoterminowa psychoterapia dynamiczna (ISTDP), która jest bardziej odpowiednia dla osób z ograniczonym czasem lub budżetem.

Pułapki w leczeniu depresji lękowej

Zaburzenia lękowo-depresyjne są chorobą wymagającą wizyty u lekarza. Nie należy szukać pomocy w zakresie leczenia zaburzeń psychicznych wśród osób bez wykształcenia medycznego lub psychologicznego. Może to znacznie opóźnić diagnozę, sprzyjać postępowaniu choroby oraz zagrażać zdrowiu i życiu pacjenta.

Osoby cierpiące z powodu depresji lękowej nierzadko próbują leczyć się same. Preparaty dostępne bez recepty oraz suplementy diety niestety nie rozwiążą problemów związanych ze stanem zdrowia psychicznego. Należy uważać na "cudowne" środki lecznicze coraz częściej reklamowane w internecie lub w mediach społecznościowych.

Czy da się wyleczyć depresję lękową?

Depresję lękową można wyleczyć. Należy jednak pamiętać, że proces wychodzenia z choroby może być długotrwały i wymaga podjęcia przez pacjenta określonych kroków.

Leczenie zaburzeń lękowo-depresyjnych może być chwilami bardzo trudne dla pacjenta. Warto zadbać o komfort bliskiej osoby, która zdecydowała się na terapię.

Osoby podejrzewające u siebie zaburzenia depresyjno-lękowe powinny zasięgnąć pomocy u lekarza specjalisty, który postawi właściwe rozpoznanie, a następnie zaproponuje odpowiednie leczenie.

Co zrobić, jeżeli podejrzewasz u siebie depresję?

Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, skontaktuj się z lekarzem. Na wizytę u psychiatry nie potrzebujesz skierowania.

Możesz skorzystać też z pomocy dostępnej przez telefon:

• Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (środa, czwartek 17:00-19:00) tel. 22 594 91 00, koszt zgodnie ze stawką operatora,

• Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym (poniedziałek-piątek, 14:00-22:00) tel. 116 123, bezpłatny,

• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (czynny 24 h) tel. 116 111.

Bibliografia

Małyszczak K, Terapia mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych. Psychiatria po Dyplomie, 10(1), 19-24, 2013

Jaeschke R, Siwek M, Grabski B, Dudek D. Współwystępowanie zaburzeń depresyjnych i lękowych. Psychiatria 7 (5), 189-197, 2010. 23, 2010

Choi KW, Kim YK, Jeon HJ. Comorbid Anxiety and Depression: Clinical and Conceptual Consideration and Transdiagnostic Treatment. Adv Exp Med Biol. 2020;1191:219-235.

Zhou E, Ma S, Kang L, Zhang N, Wang P, Wang W, Nie Z, Chen M, Xu J, Sun S, Yao L, Xiang D, Liu Z. Psychosocial factors associated with anxious depression. J Affect Disord. 2023 Feb 1;322:39-45.

Tiller JW. Depression and anxiety. Med J Aust. 2013 Sep 16;199(S6):S28-31.

Kara S, Yazici KM, Güleç C, Unsal I. Mixed anxiety-depressive disorder and major depressive disorder: comparison of the severity of illness and biological variables. Psychiatry Res. 2000 Apr 24;94(1):59-66.

Inni czytali również

22.10.2024

Co się stanie, jeśli nie wykupię recepty?

Czytaj wpis

06.11.2024

Euthyrox N 100 - recepta online i eKonsultacja: opinie, cena, dawkowanie, przeciwwskazania

Czytaj wpis

28.10.2024

Leki na odchudzanie na receptę i bez recepty. Poradnik 2024

Czytaj wpis

25.09.2024

Jakie są przeciwwskazania do zastosowania tabletki „dzień po”?

Czytaj wpis